Bütçede kadın güçlenmesinin payı onbinde üç!

2021 Yılı Merkezi Bütçe Kanun Teklifinde, 245 milyar TL ilave borçlanma olacağı tahmin edilirken, “kadının güçlenmesinin” payı bu borçlanmanın yüzde birinden bile daha az.

Bütçede, “Kadının Güçlenmesi Programının Bütçesi” ise on binde 3 gibi sembolik bir orandır.

Sinan Ok

TBMM Genel Kurulunda 7 Aralık tarihi itibariyle “Bütçe Maratonu” başladı. 21 Ekim’de başlayan plan bütçe komisyonu süreci muhalefetin tüm çabalarına rağmen çok kamuoyunun gündemine gelemedi. Kim ne demiş merak eden varsa plan bütçe komisyonun tutanaklarına bakabilir. Muhtemelen medyasızlığın kamuoyuna en büyük darbesi bütçe başlığında olmaktadır. Muhalefet partileri her türlü aracı kullanarak seslerini sansüre karşı halka ulaştırmaya çalışıyor.

Bu bağlamda CHP Ekonomi Masası ve HDP Ekonomi Komisyonu’nun sosyal medya hesaplarının hareketli olduğu günlerden geçiyoruz. Kılıçdaroğlu’nun bütçe açılış konuşması, Buldan ve Sancar’ın konuşmaları onbinlerce kişi tarafından sadece sosyal medya üzerinden izlendi. İyi Parti’nin bir ekonomi sosyal medya hesabı yok ya da ben bulamadım. Ama bütçe konuşmalarının etkileri devam edecek gibi. Ülkede en temel sorunların ekonomi, işsizlik yoksulluk olduğu tüm kamuoyu araştırmalarında ifade ediliyor. Konuşmalara olan bu ilgi muhalefetin ne söyleyeceğine değil sadece, iktidarın da söyleyecek bir şeyinin kalmamasınadır.

Şimdi bütçe genel kurulda TBMM TV üzerinden (Bu yazı yazılırken TBMM TV’de klasik müzik eşliğinde Meclis bahçesindeki ağaçların tanıtımı yapılıyordu!) vekillere tanınmış 5 ve 10 dakikalık konuşma sürelerinde ilgili bakanlıkların ilgili kurumların bütçeleri bir gün boyunca tartılacak. Tartışmalar bir yere varacak mı derseniz maalesef hayır. İktidar topluma ve muhalefete kulağını tıkamış durumda. Zaten onlara kalsa ülke çağ atlıyor. Bu nedenle Cumhurbaşkanlığı’nın komisyona yönlendirdiği taslak teklif neredeyse aynı şekilde genel kuruldan da geçip 2021 yılı için kanunlaşmış olacak.

Merkezi yönetimin bütçesi 2021 için 1 trilyon 457 milyar TL olarak önerilmiştir. Sonraki yıllarda artacak olan bütçe önce 1 trilyon 572 milyar, sonra 1 trilyon 703 milyar TL  olacak tahmin edilmiştir. Ancak bu tahminlerin tutmadığını bu yılın bütçesinden biliyoruz. Geçen yılın bütçe teklifinde bu yıl için öngörülen bütçe 1 trilyon 196 milyar TL idi. Bütçe tahminindeki bu 260 TL’lik sapmanın en önemli nedeni COVİD 19 ve  kur şokları etkisiyle artan faiz giderleridir. 2020 yılı bütçesinde 2021 yılı faiz gideri 159,5 milyar TL olarak tahmin edilmişti. Şimdi önerilen 2021 yılı bütçesinde ise bu miktar yaklaşık 180 milyar TL’dir.

Kamu borçlanmasında son iki yılda yaşanan hızlı artış mali krizin derinleşeceğini gösteriyor. 2017 yılı sonunda 876 milyar TL olan “Merkezi Yönetim Toplam Borç Stoku” 2020 Ekim ayı sonu itibariyle 1 Trilyon 935 milyar TL olmuş; yani 2018 yılından bu yana 1 Trilyon 58 milyar TL artmıştır. Artışın yüzde 121 olduğunu göz önünde bulundurduğumuzda AKP iktidarının hunharca borçlandığını ve dövize endeksli önceki dönem borçlarının durduk yerde arttığını ifade edebiliriz. Bu olumsuz eğilim 2021 bütçesinin de 2020 gibi bazı tahminlerini tutturamayacağının göstergesidir.

Peki 2021 bütçesinde 1 trilyon 457 milyar TL nereye harcanacak? Aşağıdaki tablo, siz kıymetli yeni1mecra okurları için özel hazırlanmıştır. Bütçe teklifinde 68 programa dağıtılan 1 trilyon 457 milyar TL’yi aşağıdaki gibi tasnifledik.

*Kadının güçlenmesi, Gençlik, Bilgi iletişim, İstatistik, Göç yönetimi, Uzay ve havacılık, çocukların korunması, Bağımlılıkla mücadele, Milli kültür, Yasama, Kamu Denetçiliği, gibi 33 farklı programın toplam bütçesi toplam bütçenin içindeki payı sadece yüzde 5’tir. Her biri başlı başına çok önemli olan bu konuların hiç birinin bütçesi yüzde 1’in üzerinde değildir. “Kadının Güçlenmesi Programının Bütçesi” on binde 3 gibi sembolik bir orandır.

Bütçede en büyük pay (%20) cumhurbaşkanlığı, güvenlik ve dış politika ve program dışı gider programlarına ayırılmıştır. Bu kapsamda harcanması planlana bütçe 294,5 Milyar TL’dir. Bence bu başlıkta personel giderleri dışındaki giderlerin kullanımı şeffaf değildir.

Sosyal güvenlik başlığının bütçede büyük bir ağırlık oluşturmasının en önemli nedeni ise kayıtdışılık ve piyasalaştırılmış sağlık harcamalarıdır. Kayıtdışılığı azaltmak için çok cüzi bir pay ayırılmıştır. Faiz giderlerinin dahil olduğu yukarıdaki ilk 3 program kümesi bütçenin yüzde 50’sinden fazlasını oluşturmaktadır.

Bitirirken bütçede genellikle harcama boyutu çok tartışılır ama bu harcamaların hangi gelirle yapılacağı yeterince tartışılmaz. 2021 bütçesinde de bu durum görece böyle ama bütçe kanununun denge maddesi (3. madde) şöyledir: “1 inci maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen ödenekler toplamı ile 2 nci maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde yer alan tahmini gelirler toplamı arasındaki fark, net borçlanma ile karşılanır.” 2021 bütçesinde “Gider” kelimesi 348 defa ve “Gelir” kelimesi 954 defa geçmesine rağmen bütçe geleneksel açık verme yaklaşımına devam ediyor.

Devlet, 215 milyar ÖTV, 445 Milyar KDV, 200 milyar Gelir vergisi toplamayı hedefliyor. Bu kalemlerdeki 860 milyar TL’ye ilave olarak 112 milyar kurumlar vergisi toplanması hedefleniyor. Mülkiyet üzerinden alınan vergide ise yüzde 90’dan fazlasının Motorlu Taşıtlar Vergisi olduğu ve sadece 20 milyar toplanacağı tahmin edilmektedir.

Toplam vergi gelirleri 1 trilyon 59 milyar TL olması tahmin ediliyor. Bu yıl vergi gelirleri tahsilatının 910 milyar TL olarak gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. 2021 yılı vergi geliri 2020 yılı ile kıyaslandığında % 16,4 oranında bir artış olacağı tahmin edilmektedir. Bu oranın resmi enflasyona yakın olduğunu ifade edebiliriz. 1 milyar 59 milyar TL vergi dışında diğer başlıklardaki kamu gelirleri de eklenecek ve toplam net bütçe  geliri 1 Trilyon 82 Milyar TL ediyor. Giderler (1 trilyon 457 Milyar) ile Gelirler arasındaki fark da 2021 için tahmini ilave borç miktarını göstermektedir.  

Diğer kamu gelirleri de eklenmesine rağmen 245 milyar TL ilave borçlanma olacağı tahmin edilmektedir. Bitirirken “Kadının güçlenmesinin” payı bu borçlanmanın yüzde birinden bile daha azdır. Herhalde konu hakkında ilave bir açıklama yapmaya gerek yok. Toplumsal cinsiyet duyarlılığı olan bütçeleme olmadıkça böyle binde birlerle ifade edilen bütçelerle kadına yönelik her türlü haksızlık teşvik edilmiş olacaktır.