Diyarbakır’ın Lice İlçesi’nde koyunlarını otlatırken havan mermisinin patlaması sonucu 12 yaşındaki Ceylan Önkol’un yaşamını yitirmesiyle ilgili davada İçişleri Bakanlığı yüzde 90 kusurlu bulundu.
Mahkeme, Bakanlığın aileye maddi ve manevi tazminat ödemesine karar verdi.
Lice İlçesi Şenlik Mahallesi’ne bağlı Hambaz (Xanbaz) mezrasında 28 Eylül 2009’da 12 yaşındaki Ceylan Önkol, koyunlarını otlattığı sırada havan mermisinin patlaması sonucu yaşamını yitirmişti. Ceylan’ın parçalanan bedenini annesi eteğinde taşımıştı. Önkol ailesinin, Ceylan için başlattığı adalet mücadelesinde, İçişleri Bakanlığı hakkında açtığı maddi ve manevi tazminat davası karara bağlandı.
Bakanlıktan olayın yaşandığı yerin çocukların oyun alanı olmadığı savunması
MA’dan Mehmet Şah Oruç’un haberine göre; Önkol ailesi adına İnsan Hakları Derneği (İHD) Diyarbakır Şubesi avukatlarının Diyarbakır 2. İdare Mahkemesi’nde açtığı davada mahkeme İçişleri Bakanlığı’nı kusurlu buldu. Mahkemenin istemi üzerine Bakanlık, idarenin kusurlu olmadığı yönünde savunma yaparak, olayın meydana geldiği yerin köylülerin hayvanlarını otlatmak için geçiş güzergahı olarak ve çocukların oyun alanı olarak kullanılan bir yer olmadığını öne sürdü.
‘Davalı idarenin güvenlik hizmetini gereği gibi yürütmediğini gösterir’
Ancak mahkeme, “İnsanların sürekli kullandıkları ve yerleşim yerine yakın bulunan bir alanda patlamamış mühimmatın bulunması, davalı idarenin sunduğu güvenlik hizmetinin gereği gibi yürütülmediğini gösterdiğinden, olayda davalı idarenin hizmet kusurunun bulunduğu sonucuna varılmıştır.” denildi.
Ceylan, elindeki cisimle bombaatara vurması yüzde 10 kusurlu bulundu!
Önkol’un elindeki cisimle bombaatara vurmasıyla patlamanın meydana geldiği yönündeki bilirkişi raporuna atıfta bulunan mahkeme, olayda Önkol’un yüzde 10, idarenin de yüzde 90 kusurlu olduğu belirtilerek, tazminat miktarında indirime gitti.
Mahkeme, Ceylan Önkol’un yüzde 10 kusurlu bulunması nedeniyle anne Saliha Önkol için 124 bin 700 lira maddi tazminat isteminin 112 bin 230 liralık kısmını, maaş bağlanmış olması nedeniyle baba Raif Önkol için ise 77 bin 890 lira maddi tazminat isteminin 70 bin 101 liralık kısmını kabul etti.
Mahkeme, anne ve babanın talep ettiği 150 bin liralık manevi tazminat talebinin, anne ve baba için 50 biner liralık olmak üzere toplamda 100 bin lira manevi tazminat ödenmesine hükmetti. Mahkeme, aileye toplamda 283 bin lira ile maddi ve manevi tazminat ödenmesine, tazminata yasal faiz işlenmesine hükmetti.
Ne olmuştu?
Ceylan Önkol, Lice İlçesi Şenlik Mahallesi’ne bağlı Hambaz (Xanbaz) mezrasında 28 Eylül 2009’da koyunlarını otlattığı sırada havan mermisinin patlaması sonucu yaşamını yitirdi. Lice Cumhuriyet Savcısı, olayın kamuoyuna yansıması ve gelen tepkiler üzerine 3 gün sonra helikopter ile olay yerine gitti.
Savcı, daha sonra dosyaya gizlilik kararı getirdi. 2010’da Önkol ailesinin avukatları, soruşturma devam ederken dosya hakkında alınan gizlilik kararına yaptıkları tüm itirazlar reddedildiği için Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) başvurdu.
AİHM’den ‘ihlal’ olmadığı kararı
2012’de de soruşturmanın etkin ve tarafsız yürütülmemesi, soruşturmanın derinleştirilmesine yönelik taleplerin reddedilmesi ve aradan geçen süreye rağmen dava açılmaması ve şüphelilerin bulunmaması nedeniyle tekrar AİHM’e başvuruldu. 2017 yılının Ocak ayında başvuruya cevap veren AİHM, “ihlal olmadığına” karar verdi.
Soruşturmaya takipsizlik
Soruşturmayı yürüten dönemin savcısı, 4 Nisan 2013’te Önkol’un ölümüne neden olan ancak bir türlü bulunamayan şüpheliler hakkında, “Görevini kötüye kullanmak” suçlamasıyla açtığı soruşturmada takipsizlik kararı verdi.
5 yıl sonra ‘daimi arama’ kararı
Savcılık, 5 yıl sonra (30 Nisan 2014) soruşturma dosyasında mühimmatın sabit durduğu, daha önce kim tarafından atıldığının belli olmadığı gerekçesiyle “daimi arama” kararı vererek dosyayı rafa kaldırdı.
Mahkemeden manevi tazminat talebine ret
İHD Diyarbakır Şubesi avukatları, İçişleri Bakanlığı aleyhine Diyarbakır 2. İdare Mahkemesi’nde tazminat davası açtı. 100 bin TL maddi, 150 bin TL manevi tazminat talebiyle açılan davada, mahkeme aileye 28 bin 208 TL tazminat kararı verdi. Mahkeme, manevi tazminat talebini, 5233 sayılı “Terörle Mücadeleden Doğan Zararların Karşılanması Hakkında Kanun’una” dayanarak karar vermesi nedeniyle reddetti. Maddi tazminat talebinin ise kısmi olarak kabul edilmesine hükmetti.
Danıştay kararı bozdu
Danıştay ise 16 Mayıs 2019’da Ceylan Önkol’un ailesine tazminat ödenmesi kararını bozdu, tazminat davasının “kusursuz sorumluluk” ilkesi veya “hizmet kusuru” ilkesi kapsamında görülmesi gerektiğine hükmetti. (Hizmet kusuru ilkesi: Bazı hallerde kişiler doğan zarardan dolayı bir kusurları olmasa da sorumlu tutulabilmesi.)
Danıştay kararında; 1998-2009 yılları Genelkurmay Başkanlığı verilerine göre, Ceylan Önkol’un öldüğü Hambaz mezrasında askeri mühimmatla 4 defa çatışma yaşandığı hatırlatılarak, patlamanın olduğu yerin köylüler tarafından hayvan otlatmak için geçiş güzergahı olarak kullandığına, çocukların ise oyun alanı olarak kullandığı ve sürekli kullanılan bir yerde patlamamış bir mühimmatın bulunmasının “idarenin güvenlik hizmetini gereği gibi yürütmediği” nedeniyle “kusuru” bulunduğu sonucuna vardı.
Danıştay, belirtilen nedenlerden dolayı Diyarbakır 2. İdare Mahkemesi’nin kararında hukuki bir isabet bulunmadığı nedeniyle kararı bozarak, yeni bir karar verilmek üzere dosyanın ilk derece mahkemeye gönderilmesine hükmetti.
MA / MEHMET ŞAH ORUÇ
