Kürtlerin kendi kimlikleriyle ilk belediyecilik deneyimini Batman Belediye Başkanı seçilerek başlatan Edip Solmaz’ın katledilişinin 41’inci yıldönümü.
Cinayetin üzerindeki sis perdesi henüz aralanmazken, kardeşi Esfer Solmaz, Edip Solmaz ve arkadaşlarının 28 güne sığdırabildiği ‘örnek belediyeciliğini’ anlattı.
METİN YOKSU
Batmanlı olan Edip Solmaz Askeri Lise’yi okumasının ardından Subay olarak Diyarbakır’da göreve başlar. Edip Solmaz, 1975 yılında meydana gelen Lice depreminde kurtarma faaliyetlerinde subay olarak görev alır. Burada çalışırken komutanın “atın şu leşleri bir kenara” sözü kendisi için kırılma noktası olur ve ardından subaylıktan istifa eder.
Batman’a geri dönen Solmaz, teklif üzerine 14 Ekim 1979 tarihinde Batman Belediye Başkan Adayı olur. Solmaz, Adalet Partisi’nin (AP) adayına karşı 199 oy farkı ile 3 bin 876 oyla seçimleri kazanır.
Batman’daki ilk ‘faili meçhul’ cinayet
Edip Solmaz 28 gün süren belediyecilik deneyiminin ardından 12 Kasım 1979’da uğradığı suikast sonucu hayatını kaybeder. Edip Solmaz’ın öldürülmesi aynı zamanda Batman’daki ilk “faili meçhul” cinayeti olarak kayıtlara geçer.
Edip Solmaz’ın katledilmesiyle ilk kayyım uygulaması başlar
Edip Solmaz’ın katledilmesinin ardından Bakanlar Kurulu’nun 7 Aralık 1979 tarihli bir kararnamesiyle Ahmet Antep isimli bir yüzbaşı hem kaymakamlık hem de belediye başkanlığının başına getirilir. Bu ilk kayyım uygulamasıdır ve tarihi öneme sahiptir.
Edip Solmaz’ın katledilmesinin ardından uygulanan kayyım politikası, bugün HDP’nin 2016 yılındaki yerel seçimlerde kazandığı 3 büyükşehir, 10 il, 63 ilçe ve 22 belde olmak üzere 95 belediyesinde, 31 Mart 2019 tarihindeki yerel seçimlerde ise 65 belediyenin 48’inde kaymakam ve valilerin “kayyım” olarak atanmasıyla devam ediyor.
Batman’da yıllar sonra kayyım politikası ‘resmi’ olarak yeniden uygulanır
Batman’da da Edip Solmaz’ın katledilmesinin ardından gerçekleştirilen ilk kayyım politikası, yıllar sonra yeniden 11 Eylül 2016 tarihinden 31 Mart 2019 tarihindeki yerel seçimlere kadar yeniden uygulanır. HDP’nin aldığı yüzde 66 oy ile Batman Belediyesi Eşbaşkanları seçilen Songül Korkmaz ve Mehmet Demir, yerlerine kayyım atanması nedeniyle sadece 23 Mart 2020 tarihine kadar yönetimde kalır. Seçilen Eşbaşkan Demir ise daha sonra DTK operasyonu kapsamında tutuklanır.
Edip Solmaz cinayeti üzerindeki sis perdesi sürüyor
Bugün Edip Solmaz’ın katledilişinin 41’inci yıldönümü. Edip Solmaz cinayeti üzerindeki sis perdesi ise henüz kaldırılmadı. Edip Solmaz ve arkadaşlarının belediyecilik deneyiminin tanığı kardeşi Esfer Solmaz, abisinin 41’inci ölüm yıldönümü nedeniyle Yeni1Mecra’ya konuştu.
‘Ağalar ve şeyhlerin desteklediği adaylar kazanıyordu’
Edip Solmaz’ın adaylığını koyduğunda kendisi dahil kimsenin seçimi kazanabileceğini tahmin etmediğini belirten Esfer Solmaz, “Çünkü o güne kadar ağalar ve şeyhlerin desteklediği adaylar bir şekilde seçimi kazanıyordu. Öyle halktan biri gelip aday olacak seçime girecek ve kazanacak bu çok zor bir durumdu.” dedi.
‘Hepsi ev ev dolaşıyordu’
Mahalleden birinin açtığı seçim lokali üzerinden çalışmaların yürütüldüğünü aktaran Esfer Solmaz, “Mahalleli o lokalin çayını, şekerini dahi evinden getiriyordu. Hepsi ev ev dolaşıyor ve boş durmuyorlardı. Kısa bir sürede ise halk baktı ki kendilerinden biri aday ve ilk kez kendi kendilerini yönetebilecekleri bir fırsat ellerine geçmiş ve bu yöntemle seçimi kazandılar.” şeklinde konuştu.
Edip Solmaz’ın asker kökenli olmasından kaynaklı seçim döneminde birkaç kez dönemin Tugay Komutanı Temel Cingöz tarafından çağrıldığını aktaran Esfer Solmaz, “Kimseye hissettirmezdi ama bunu bana anlatmıştı. Belki bu da neler yaşayacağının işaretiydi” dedi.
‘Kara borsacıların depolarındaki erzakları halka ulaşmasını sağlıyordu’
Edip Solmaz’ın belediyecilik deneyiminden bahsederken onunla birlikte çalışan herkesten bahsetmek gerektiğine işaret eden Esfer Solmaz, şöyle konuştu:
“Bakın o dönem yağ kuyrukları, şeker kuyrukları almış başını gidiyor. Temel gıda maddeleri bile karaborsaya düşmüştü. Gençler öyle sıkı çalışıyordu ki karaborsacıların stok yaptıkları yerleri tek tek tespit edip belediyeye bilgi veriyordu. Edip ise zabıtayı düzene koymuş ve onlarla birlikte giderek karaborsacıların tek tek depolarındaki her şeyin halka ulaşmasını sağlıyordu.”
‘Biz de sıraya girerek herkes ne kadar aldı ise biz de o kadarını aldık’
Edip Solmaz’ın adil bir fiyat politikası ile belediyeciliğin nasıl yapılabileceğini gösterdiğini belirten Esfer Solmaz, buna ilişkin bir anısını ise şöyle anlattı:
“Bir gün babamı gençler yolda görüyor. Sanırım bir torba şeker ve birkaç temel gıda maddesini el arabasına koyup eve götürüyorlar. Edip’te evde babamı görünce soruyor ‘nedir bu?’ diyor. Babam da durumu anlatınca Edip ‘Peki herkes ne kadar ve nasıl aldı’ diye sorar. Babam sıradan bahsedince Edip’te tüm erzakları geri göndertiyor. Tabi biz de sıraya girerek herkes ne kadar aldı ise biz de o kadarını aldık. Onun adil yaklaşımı halkta büyük bir sempati uyandırmıştı. Halk ilk kez adil bir şekilde kendini yönetebiliyordu.”
Edip Solmaz ve arkadaşlarının, aynı şekilde belediyeye gelen ancak yine karaborsaya düşen kömürler için Şırnak’a kadar giderek aldığı kömürleri Batman’da adil bir şekilde dağıttığını söyleyen Esfer Solmaz, Karşıyaka ile 19 Mayıs mahallelerini birbirinden ayıran İluh Deresi üzerindeki köprünün de o dönem halkla birlikte yapıldığını ve halen kullanıldığını belirtti.
’Belediyecilik anlayışı birilerini rahatsız etti’
Ovaya kurulmuş bir kent olan Batman’ın sebze ve meyve için muazzam verimli toprakları olduğunu ancak yıllardır bu toprakların üzerine binalar inşa edildiğini belirten Esfer Solmaz, “İşte bugün dahi yeni imar planları tarım arazileri üzerine yapıldı. Edip ise daha o zamanlar kentin Batı Raman tarafına gitmesi gerektiğini söylüyordu. Bugün de bu söyleniyor. Orası depreme daha dayanıklı, havası daha temiz ve en önemlisi de daha serin ama maalesef bu sadece fikriyatta kaldı.” dedi.
Edip Solmaz’ın kooperatifçilik uygulamasıyla halkın ürettiğini doğrudan halka ulaştırmak gibi fikirleri olduğunu da aktaran Esfer Solmaz, ancak sadece 28 güne sığan belediyecilik anlayışının birilerini rahatsız ettiğini ve Edip Solmaz’ın Batman’ın “ilk faili meçhul” şekilde öldürüldüğünü söyledi.
‘Dün halk nasıl kendini yönetmek istedi ise bugün de aynısını istiyor’
Edip Solmaz’ın faillerinin bugüne kadar net bir şekilde bilinmediğini aktaran Esfer Solmaz, “Lakin şu bir gerçek ki onun öldürülmesi bu halkın kendi kendini yönetmesini istemeyenlere yaradı. O günden bu güne kadar da bu devam ediyor.” dedi.
Batman’da seçmenin yüzde 66’sının HDP’ye oy verdiğini hatırlatan Esfer Solmaz, “Yüzde 66 oy alan bir kitle var ise devletin de şunu iyi anlaması gerekiyor. Bu bölgenin insanı kendi kimliğine kendi değerlerine sahip çıkıyor. Bu devlet buna izin vermedikçe 10 defa kayyım da atasa bir şey değişmez. Bu halk dün nasıl kendini yönetmek istedi ise bugün de aynısını istiyor.” şeklinde konuştu.
Bugün HDP’ye oy verenlerin aynı Edip Solmaz’ın belediyecilik anlayışı gibi hatta ondan daha ileri bir belediyecilik talep ettiğine vurgu yapan Esfer Solmaz, bunun da görülmesi gerektiğini ifade etti.
