Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) 2020 İnsan Hakları Raporu’nu yayınladı.
Rapora göre; 3 bin 291 kişinin yaşam hakkı ihlal edildi, 404 kişi işkence gördü, “örgüt propagandası”, “örgüte üye olmak” gibi gerekçelerle bin 865 kişi gözaltına alındı, en az 284 kadın erkekler tarafından öldürüldü.
TİHV Dokümantasyon Merkezi’nin hazırladığı “2020 Yılı Türkiye İnsan Hakları Raporu” yayımlandı. Raporun önsözünde, 2020 yılının, 18 Temmuz 2018 tarihinde kâğıt üstünde kaldırılan olağanüstü hâlin fiiliyatta yapılan düzenlemelerle kalıcı hâle getirildiği tespitlerinin hâlen geçerli olduğu bir yıl olduğuna vurgu yapıldı.
Kovid-19 salgının merkezileştirme ve militarizm için bir fırsat olarak görüldüğü belirtilen raporda, “İktidarın ekonomiden toplum sağlığına kadar ülkenin tüm meselelerini güvenlik sorunu hâline getiren, toplumu kutuplaştıran, ülke içinde ve dışında şiddeti esas alan, bilhassa da Kürt sorununun ve uluslararası sorunların çözümünde çatışma ve savaşı tek yöntem hâline getiren politikaları, yaşanan hak ihlallerinin temelinde yatan en önemli faktördür.” değerlendirmesi yer aldı.
Yaşam hakkı ihlallerinde başı iş cinayetleri çekiyor
Raporda, bu merkezileşme ve militarizm eğiliminin 2020 yılına yaşam hakkı ihlalleri olarak yansıdığına dikkat çekildi. Rapora göre; 2020 yılı içerisinde toplam 3 bin 291 yaşam hakkı ihlal edildi. Yaşam hakkı ihlallerinde en başı, işçi cinayetleri çekti. 68’i çocuk en az 2 bin 427 kişi iş cinayetlerinde yaşamını yitirdi. Türkiye’de mülteci, sığınmacı ya da göçmen statüsünde en az 101 kişi iş cinayetlerinde can verdi.
37’si sivil 492 kişi hayatını kaybetti
İş cinayetlerini, operasyonlar ve saldırılar sonucu yaşanan ölümler izledi. Bu kapsamda 37’si sivil toplam en az 492 kişi ölürken, en 189 kişide yaralandı. Rapora göre, ölümlerin 237’si Türkiye sınırlarında gerçekleşirken, 174 kişi Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nde, 81 kişi de Suriye sınırları içerisinde hayatını kaybetti.
284 kadın öldürüldü
En az 284 kadın, erkekler tarafından öldürüldü. Yargısız infaz, dur ihtarı, rastgele ateş açma, cinsel saldırı sonucu intihara sürükleme ve polis baskınları sonucu 3’ü çocuk en az 15 kişi yaşamını yitirdi, 13 kişi ise yaralandı.
23 şüpheli asker ölümü
En az 23 kişi askerlik hizmetini yaparken şüpheli bir şekilde hayatını kaybetti. En az 27 asker ise şüpheli bir şekilde yaralandı.
7 kişi ırkçı saldırılar sonucu öldü
3’ü çocuk en az 7 kişi ırkçı saldırılar sonucu öldü. Yıl içinde tespit edilebilen toplam 13 ırkçı saldırının 8’i mültecileri hedef aldı. Giresun, Yozgat, Sakarya ve Afyon’da Kürt işçilere yönelik ırkçı saldırılar gerçekleştirildi.
Kovid-19 ölümlerine hatırlatma
Kovid-19 salgınında yaşanan can kayıplarının da hatırlatıldığı raporda, resmi verilere göre 2020 yılında 20 bin 881 kişi Kovid-19 salgını nedeniyle hayatını kaybetti. Can kayıplarının en az 322’sinin sağlık emekçisi olduğu belirtildi.
404 kişi işkence ve kötü muameleye maruz kaldı
Raporda yer alan verilerin bazıları şu şekilde: 2020 yılı içinde tespit edilen en az 140 ayrı olayda en az 404 kişi işkence ve diğer kötü muameleye maruz kalmış ve en az 86 kişi yaralanmıştır. Tespit edilen bu 139 olayın 22’si ev baskınları sırasında, 86’sı açık alanlarda ve 31’i resmi gözaltı merkezlerinde meydana gelmiştir. 1 olayda ise zorunlu askerlik görevini yapan 1 kişi işkence ve diğer kötü muameleye maruz kalmıştır.
109 işkence ve kötü muamelenin faili polis
140 olayın 109’unda işkence ve diğer kötü muamelenin faili polistir. 13 olayda asker, 10 olayda bekçi, 7 olay da zabıta/özel güvenlik ve 1 olayda ise korucudur.
10 kişi kaçırıldıktan sonra serbest bırakıldı
En az 19 olayda ise kişiler polisin veya kendini polis/istihbaratçı olarak tanıtan kişilerin ajan olmaları yönünde baskılarına ve tehditlerine maruz kalmıştır. 2020 yılı içinde 10 ayrı olayda 10 kişinin kaçırıldığı ve aynı gün veya takip eden gün içinde serbest bırakıldığı tespit edilmiştir. Bu 10 olayda 5 kişinin tehdit, işkence ve kötü muameleye maruz kaldığı, 6 kişinin ise ajanlık dayatmasına maruz kaldığı tespit edilmiştir. 10 olayın 6’sı İstanbul, 2’si Ankara, 1’i Van ve 1’i Diyarbakır’da gerçekleşmiştir.
Kaçırılan 1 kişiden haber alınamıyor
Zorla kaybetme niteliği taşıyan 2 olayda ise kaçırılan 1 kişiden halen haber alınamamaktadır. 1 kişinin ise 44 gün sonra gözaltında olduğu ortaya çıkmıştır. Bu kişinin bu süre boyunca işkence ve diğer kötü muameleye maruz kaldığı kendisi ile görüşen yakınları tarafından açıklanmıştır. Bu olaylardan 1’i Ankara’da, diğeri İstanbul’da meydana gelmiştir.
Ayrıca 8 Ağustos 2019 tarihinde Ankara’da kaçırılan Yusuf Bilge Tunç’tan 31 Aralık 2020 itibarıyla halen haber alınamamaktadır. Toplam 12 olayın hiçbiri ile ilgili etkin bir soruşturma yapılmadığı görülmektedir.
‘Cezaevlerindeki ihlallerin gerçek fotoğrafını çekmek imkansız’
Cezaevlerinin 2020 yılında da hak ihlallerinin en yoğun yaşandığı alanların biri olmaya devam ettiğine vurgu yapılan raporda, “Bu ihlallerin gerçek bir fotoğrafını çekmek, gerçek rakamlara ulaşmak, başta Adalet Bakanlığı olmak üzere, cezaevlerinden sorumlu kurumların saydamlık ve şeffaflıktan uzak olması nedeniyle neredeyse imkansızdır.” denildi.
‘Cezaevlerindeki mahpus sayısı kapasitenin üstünde’
4 Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü’nün verilerine göre bu raporun yazımının tamamlandığı 4 Nisan 2021 itibarıyla Türkiye’de toplam 371 cezaevi vardır ve bunların toplam kapasitesi 250 bin 576’dır. Buna karşın toplam mahpus sayısı ise 15 Nisan 2021 itibarıyla 291 bin 272’dir. Buna göre cezaevlerindeki mahpus sayısı toplam kapasitenin 31 bin 696 üstündedir.
19 hasta mahpus yaşamını yitirdi
2020 yılı içinde cezaevlerinde en az 35 mahpusun yaşamını yitirdiğinin tespit edildiği raporda, resmi açıklamalardan ve basında yer alan haberlerden 8’i Covid-19 salgını nedeniyle olmak üzere 19 hasta mahpusun yaşamını yitirdiği tespit edilmiştir. Şüpheli bir şekilde yaşamını yitiren mahpus sayısı 3’dür. Mustafa Koçak ve Ebru Timtik ise ölüm orucu eylemi sırasında yaşamlarını yitirmiştir.
Cezaevlerinde bin 564 hasta mahpus var
Raporda, Mart 2020 tarihli rakamlara göre Türkiye genelindeki cezaevlerinde 50’si ağır bin 564 hasta mahpus tutulduğu belirtilerek, hastane sevkleri düzenli yapılmadığı için mahpusların muayene ve tedavilerinin aksadığına ilişkin örneklere de yer verildi.
İmralı Cezaevi’ndeki hak ihlallerine vurgu
Cezaevlerinde yaşanmakta olan hak ihlallerine ilişkin İmralı Yüksek Güvenlikli Cezaevi’nde tutulmakta olan Abdullah Öcalan, Hamili Yıldırım, Veysi Aktaş ve Ömer Hayri Konar’ın maruz kaldığı hak ihlallerine vurgu yapıldı.
Asrın Hukuk Bürosu avukatlarının müvekkillerinin 2020 yılı içinde maruz kaldıkları hak ihlallerine ilişkin hazırladıkları raporda, yıl içinde toplam 96 avukat görüşme başvurusu yapıldığını, bunlardan 68’ine cevap verilmediğini 28 başvurunun ise Bursa 2. İnfaz Hakimliği tarafından verilen 6 ay süreli disiplin cezası gerekçe gösterilerek reddedildiğini belirtmektedir.
2020 içinde yapılan 50 aile başvurusundan 40’ına cevap verilmemiş, 9 başvuru disiplin kurulunun kararı gerekçe gösterilerek reddedilmiş 1 başvuru ise kabul edilmiştir. 3 Mart 2020 tarihinde Hamili Yıldırım haricindeki diğer 3 kişi aile görüşü yapmıştır.
Yerel yönetimlere seçilmiş 108 kişi gözaltına alındı
2020 yılında 41’i belediye eşbaşkanı, 2’si seçilmiş ancak KHK’li oldukları için mazbataları verilmemiş belediye eş başkanı, 2’si belediye başkan yardımcısı, 54’ü belediye meclisi üyesi, 2’si il genel meclisi üyesi, 7’si muhtar olmak üzere yerel yönetimlere seçilmiş 108 kişi gözaltına alındı.
Ayrıca belediyelerde çalışan 11 kişi de bu soruşturmalarda gözaltına alındı. 12’si belediye eş başkanı, 13’ü belediye meclisi üyesi ve 1’i muhtar olmak üzere 26 kişi tutuklandı; 32 kişi ise adli kontrol şartıyla serbest bırakıldı.
Siyasi parti üyesi 513 kişi gözaltına alındı
2020 yılında siyasi partilerin üye ve yöneticisi olan en az 513 kişi gözaltına alındı, 141 kişi tutuklanırken 144 kişi adli kontrol, 3 kişi ev hapsi ve 1 kişi yurtdışı yasağı şartıyla serbest bırakıldı.
2020 yılında dernek, vakıf, sendika ve meslek örgütleri ile çeşitli platformlar ve inisiyatiflerin üye ve yöneticisi olan en az 299 kişi gözaltına alındı, 90 kişi tutuklanırken 127 kişi adli kontrol şartıyla serbest bırakıldı. İnsan hakları savunucusu 25 kişi gözaltına alındı.
En az bin 865 kişi gözaltına alındı
2020 yılında yukarıda belirtilenler dışında “örgüte yardım ve yataklık etmek”, “örgüt propagandası yapmak” ve “örgüt üyesi olmak” gibi gerekçeler ile en az 1 bin 865 kişi gözaltına alındı, 211 kişi tutuklandı. 231 kişi adli kontrol şartıyla, 23 kişi ise ev hapsi şartıyla serbest bırakıldı.
Raporun tamamına tihv.org.tr linkinden ulaşılabilir.
Kaynak: MA
 "2020 İnsan Hakları Raporu"nu yayımladı. Rapora göre; 3 bin 291 kişinin yaşam hakkı ihlal edildi, 404 kişi işkence gördü.){kind=link}