Kazakistan göçmeni sevgili Meliha Civelek’ten de yardım aldım. Bir Ege kasabasında yaşayan Kazak Hemşinlileri’nden Civelek, dayı oğlunun bilgisine başvurdu.
Ukrayna’da onlarca yıldır yaşayan ve bugünlerde serbest ticaret işiyle uğraşan Ayvar Abbasoğlu (40); on yıllardın atalarının yerleştiği bu yeni topraklardan, yaptıkları işlerden, hayata tutunma çabalarından ve Hemşinlilik aidiyetinden söz etti.
Türkçe konuşabilen ama yazamayan Alvar, Rusça bir metin de yolladı. Burada bölge Hemşinlileri’nin çektiklerinin tarihi bilgisini de aktaran Abbasoğlunu dinleyelim…
Abbasoğlu’nun Rusça metni ve çevirisi
Амшенцы в России и бывшем Советском Союзе Править В 1878 году по Сан-Стефанскому мирному договору в состав Российской империи вошёл Батумский округ, на территории которого располагались двенадцать хемшильских сел. 25-26 ноября 1944 хемшилы вместе с греками, курдами, турками-месхетинцами были депортированы из Аджарии как «неблагонадежное население» в Киргизию и Казахстан. Большинство из них поселили малыми группами в Южной Киргизии (главным образом, в районе Оша и Джалалабада), небольшую часть — в Чимкентской и Джамбулской областях Казахстана. В 1956 их освободили от административного надзора, но не дали вернуться в те места, откуда они были высланы. В 1982—1984 годах 22 хемшилские семьи переехали из Киргизии в Апшеронский район и, примерно в это же время, вместе с первыми семьями турок и курдов — в станицу Пшехскую Белореченского района Краснодарского края. Межнациональные конфликты в Средней Азии подтолкнули около 200 хемшильских семей из Киргизии бежать в Краснодарский край.[4] В конце 1980-х хемшилы Казахстана направили петицию правительству СССР с просьбой
разрешить им переселиться в Армению. Однако их просьба была отвергнута Москвой ввиду опасений, что переселение мусульман в Армению может вызвать конфликт с христианским населением. После распада Советского Союза большинство амшенцев жили в относительном спокойствии, однако амшенцы Абхазии оказались втянутыми в грузино-абхазскую войну на стороне абхазов. В Краснодарском крае амшенцев, как и турок-месхетинцев, не прописывали и не выдавали им российских паспортов. С 2000 несколько сот амшенцев-мусульман, переселившихся из Казахстана и Киргизии в Краснодарский край (в основном в район Апшеронска), пытались получить формальное признание со стороны местных властей, но получили отказ. Амшенские организации обратились в защиту своих собратьев с письмами в адрес российского посла в Ереване с просьбой о помощи российских федеральных властей в предоставлении амшенцам-мусульманам законного статуса. Среди амшенцев-христиан растёт интерес к своей культуре и истории. В 2006 в Краснодаре вышел первый музыкальный альбом на амшенском языке с фольклорными песнями в исполнении группы «Караван». Научно-информационный и культурный центр начал работу по восстановлению культурного наследия амшенцев, проживающих в регионе. В Сухуме издаётся газета «Амшен». Численность хемшилов в Российской Федерации — 1,5 тыс. человек. Большинство живёт в Краснодарском крае (1 тыс. чел), наиболее компактно — в Апшеронском и Белореченском районах, а также в Каменском районе Ростовской области и Грибановском районе Воронежской области[5].
Ukrayna’daki Türkiye’li bir kızın çevirisi
1878’de Rusya’da Hemşinliler ve Eski Sovyetler Birliği düzenlemesinde, San Stefan Barış Antlaşması’na göre topraklarında on iki Hemshil köyünün bulunduğu, Batum Bölgesi Rus İmparatorluğu’nun bir parçası oldu. 25-26 Kasım 1944’te Khemshiller
Rumlar, Kürtler ve Ahıska Türkleri ile birlikte Acara’dan, “güvenilmez bir nüfus” olarak Kırgızistan ve Kazakistan’a sürüldü. Bunların çoğu, Kazakistan’ın Çimkent ve Dzhambul bölgelerinde küçük bir kısım olmak üzere, Güney Kırgızistan’da (çoğunlukla Oş ve Celalabad bölgelerinde) küçük gruplar halinde yerleştirildi. 1956’da idari gözetimden serbest bırakıldılar, ancak sınır dışı edildikleri yerlere geri dönmelerine izin verilmedi. 1982-1984’te 22 Khemshil ailesi Kırgızistan’dan Abşeron bölgesine ve yaklaşık aynı zamanda ilk Türk ve Kürt aileleriyle birlikte Krasnodar Bölgesi, Beloreçensky bölgesi Pshekhskaya köyüne taşındı. Orta Asya’daki etnik çatışmalar, Kırgızistan’dan yaklaşık 200 Hemshil ailesinin Krasnodar Bölgesi’ne kaçmasına neden oldu. [4] 1980’lerin sonlarında, Kazakistan Hemşinlileri SSCB hükümetine, Ermenistan’a taşınmalarına izin vermelerini isteyen bir dilekçe gönderdi. Ancak talepleri, Müslümanların Ermenistan’a yeniden yerleştirilmesinin Hıristiyan nüfusla çatışmaya neden olabileceğinden korktuğu için Moskova tarafından reddedildi. Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra, Hemşinlilerin çoğu görece bir barış içinde yaşadı, ancak Abhazya Hemşinlileri kendilerini Abhazlar tarafında Gürcü-Abhaz savaşının içinde buldular. Krasnodar Bölgesi’nde, Ahıska Türkleri gibi Hemşin sakinlerine kayıt yaptırılmadı veya Rus pasaportu verilmedi. 2000 yılından bu yana, Kazakistan ve Kırgızistan’dan Krasnodar Bölgesi’ne (esas olarak Apsheronsk bölgesine) taşınan birkaç yüz Hemşinli Müslüman, yerel makamlardan resmi olarak tanınmaya çalıştı, ancak reddedildi. Hemşin örgütleri, Hemşinli Müslümanlara yasal statü verilmesi konusunda Rus federal makamlarından yardım isteyen Erivan’daki Rus büyükelçisine yazdıkları mektuplarla meslektaşlarını savunmak için temyizde bulundular. Hemşinli Hıristiyanlar arasında kültürlerine ve tarihlerine ilgi artıyor. 2006 yılında Krasnodar’da Hemşin dilinde ilk müzik albümü “Karavan” grubunun seslendirdiği türkülerle yayınlandı. Bilim, Bilgi ve Kültür Merkezi bölgede yaşayan Hemşin halkının kültürel mirasını restore etmek için çalışmalara başladı. “Hemşin” gazetesi Suhum’da yayınlandı. Rusya
Federasyonu’ndaki Hemşinlilerin sayısı 1,5 bin kişidir. Çoğu, en yoğun olan Krasnodar Bölgesi’nde (1000 kişi) yaşıyor – Apsheronsky ve Belorechensky bölgelerinde, ayrıca Rostov Bölgesi’nin Kamensky Bölgesi ve Voronej Bölgesi’nin Gribanovsky Bölgesi’nde [5].
Dipnotlar yok ve neye ilişkin sorduğumuz halde pek anlayamadık. Sanırım bir kaynaktan alınmış ve numaralandırılmış olan dipnotların ayrıntılı açıklama ve yayımlandığı yerler belirtiliyor olsa gerek…
