Doğu Karadeniz’in yüksek bölgelerinde bir böcek vardır; böyle diyorum ama ormanlık alanların galiba çoğunda da varmış.
Genel bilgi ile özelleştirilmiş bilginin farkı da burada zaten; derinleştikçe şaşırak pek çok bilgiye ulaşıyorsunuz ve belirli bir yaş ve bilgi olgunluğundan sonra, yepyeni konularda fikir sahibi olmak kolay olamayabiliyor…
Adnan Genç
Yöre halkı buna ‘helikopter böceği’ diyor. Şeffak kanatlı, kuyruklu ve yarım ceviz büyüklüğünde; basbayağı tııırrrtttt diye, gelip geçen ama insanlara özel bir zararı olmayan bir böcek türü. Yusufçuk böceği de denilirmiş… Bu böcek artık yok. Çünkü yarı ömrünü derelerin kenarında geçiren; larvalarını orada bırakan sucul ve etobur bir böcek.
HES kepazelikleriyle Karadeniz suları yok edilmeye; birilerinin zenginleşmesine ayrılalı beri bu böcekler, tatlı su bulamayınca gitti ve yerine sahil kesimlerden başlayarak, yaylalara kadar gelebilen ‘vampir böcek’ ve bitki katili kelebekler geldi… Her ikisi de özel tür zararlı böcekler… Biraz ayrıntıya girelim…
“Rize’nin Çayeli ilçesinde son aylarda özellikle park alanlarında görülen ve ilçe halkını tedirgin eden böceğin kızılağaç zararlısı olarak bilinen ‘Agelastica alni Coleoptera’ cinsi bir böcek türü olduğu belirlendi. Mor görünüşlü mavi renkte ve yaklaşık 7 mm boyunda olan böcek türünün larvaları siyah renkte ve 12 mm kadar.
Konu ile ilgili Rize İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü’nden yapılan yazılı açıklamada, “Karadeniz bölgesinde özellikle kuytu alanlarda, fazla güneş almayan nemli yerlerde kızılağaç yapraklarında beslenerek önemli zarara neden oluyor. Bunun yanında epidemi yaptığı bazı yıllarda kızılağaç yanında fındık yapraklarının taze sürgünlerinde beslenerek zarara yol açabiliyor. Basında gündeme gelen haberlere istinaden bölgemizde bu böcek türünün önemli bir zararı olmayıp 2013 yılında ilkbaharda hava sıcaklıklarının mevsim normalleri üzerinde seyretmesi nedeniyle Çayeli’nde erginlerin erken çıkış yapmaları sonucu henüz tam yaprak teşekkülü oluşmadığından besin bulamamasından dolayı toplu olarak açlıktan ölmeleridir. İnsan ve çevreye herhangi bir zararı bulunmamakta olup mücadeleyi gerektirecek seviyede ekonomik eşiğe ulaşmamıştır. Konu ile ilgili olarak İl ve İlçe müdürlüğü teknik personelimiz tarafından çalışmalara devam edilmektedir” denildi.
İki yıldır her yeri saran uğur böcekleri
Özel olarak insana ve doğaya hiçbir zararları olmadığı gibi, yaprak üzerlerindeki zararlı minik böcekleri yiyerek, yararlı bir böcek sayılan uğur böcekleri, gene yüksek dağ köylerini işgal etmiş halde. Bunlar zamanında Yakın Asya ve Kafkasya’ya bilerek bırakılan uğur böceklerinin aynısı ama bir de Çin uğur böceği var ki, ormanı yer bitirirler…
Doğu Karadeniz’in sahil bölgesi, yaklaşık 6 yıldır “Homoterra” türünden Latince adı “Ricania simulans” olan bir böcekle boğuşuyor.
Her yaz döneminde Artvin’in Hopa İlçesi’nden Trabzon Araklı’ya kadar görülen böceğin anavatanı Çin. Gürcistan’dan, çeşitli bitkiler vasıtasıyla Türkiye’ye gelmiş. Yaşam alanı bularak çoğalmış.
6 yıldır popülasyonu artan böcek, ağaçlara, sebzelere yapışarak bitkilerin özsuyunu emiyor. Çayın ve mısırın kurumasına sebep olabiliyor. Ergin hale geldiğinde uçmaya başlayan böcekler, ışığı gördüğünde evlere giriyor.
Yöre halkı, cam açamıyor. Yetkililer, böceğin özellikle vatandaşların tüketim amaçlı ektiği domates, biber gibi ürünlerle meyve bahçelerinde ürün kaybına neden olduğunu belirtiyor.
Türkiye ormanlarından zarar yapan önemli bir böcek
Uğur böceği, hanım böceği veya gelin böceği gibi isimlerle tanınan böcekler Coccinellidae familyasında bulunan ve yaygın olarak bulunan böcek türlerinin genel adıdır. Asya hanım ya da uğur böcekleri de aynı familyada yer alır. Tarım zararlısı olarak tanınan Epilachninae alt familyasındakiler hariç, hepsi de yararlı böcekler olup yaprak bitlerine, koşnillere karşı biyolojik mücadelede kullanılırlar.
Ağaçlarda ve tarlalarda yaşayan yaprak bitleri ve kabuklu bitleri avlayarak beslenen bu uğur böcekleri Asya’ya (örneğin, Çin, Rusya, Kore, Japonya, Tayvan, Moğolistan) özgüdür.
Amerika’ya Tarım Bakanlığı tarafından 1900’lerin başında, yonca, pikan cevizi, elmalar ve turunçgiller gibi mahsullere zarar veren haşere popülasyonlarını doğal olarak kontrol etmeye yardımcı olmak için Asya uğur böcekleri (Harmonia axyridis) getirilmiş, son 15 yıl boyunca Gürcistan, Güney Carolina, Louisiana, Mississippi, Kaliforniya, Washington, Pennsylvania, Connecticut ve Maryland gibi birçok eyaletteki tarlalara ve seralara salınmıştır. Uğur böcekleri normalde açık havada yaşadıkları ve bitki zararlılarıyla beslendikleri için faydalı sayılırlar.
Bu böcekler böcek ilacı (pestisit) ihtiyacını azaltmada oldukça faydalı olmuş ve birçok hastalığa sebep olan, yaprak bitleri, akarlar ve kabuklu bitler taşıyan sert ağaçlı ormanları rahatlatmıştır.
Az daha internete bakınırsam şaşı olmam belki ama, kesin bir şey var kanatlarım çıkmaya başlayabilir…
Özetle, derelerin coşkun akmasının önüne geçmek için dağlardan otomobil kadar büyük kayaları suya yuvarlayan Div (Dev) Osman dedemin hatırına; kumar ağaçlarının, gürgenlerin, çam ve meyve ağaçlarının güzelliğinin sürmesi için; alabalıklarımızın yaşam alanlarında kalabilmeleri için; ayı, domuz ve çakallarımızın özgürce yaşayabilmeleri adına; çay, mısır, fındık ve bilumum ağaç ve bitkilerimizin yaşamsal önemdeki varlıklarının sürmesi için ve tabii bir de zararlı böcekleri yiyen helikopter böceğimizin geri gelebilmesi için… Küresel sermaye, yerli ortakları, köylü şaşkınları; kendinize gelin… Unutmayın ki, Karadeniz uşakları hiçbir zaman Amerikan uşağı olmaz… Geri gidun…
