İktisatçı Mustafa Sönmez, Merkez Bankası’nın şeffaf olmayan yöntemle döviz satmasıyla 19 milyar dolar kamu varlığının özel sektöre transfer edildiğini söyledi.
Sönmez, 128 milyar doların satılmasıyla özel sektörün 30 milyar dolar satın aldığının belirlendiğini söyledi: “Boşaltılan döviz rezervlerinin yerine borç konuldu.”
Yeni1Mecra’dan İrfan Uçar’a konuşan araştırmacı, iktisatçı Mustafa Sönmez 2019 ve 2020 yıllarında Merkez Bankası’nın şeffaf olmayan yöntemle 128 milyar dolar kaynağı kamu bankalarına oradan da özel şirketlere sattığını kaydetti.
Merkez Bankası’nın düzenleyici işlevinin olduğunu ancak ilk defa bu kadar büyük miktarda kaynağın satıldığını belirten Sönmez, birinci eleştirinin açık olmayan yöntemle döviz satıldığını belirtti: “Eskiden de Merkez Bankası döviz alır ve satardı. Yol yöntem açık ve şeffaftı, ihaleyle alır ve satardı.”
İktisatçı Sönmez özetle şunları söyledi: “Çarpıklık döviz satış yönteminde, açık ve şeffaf satılmadı. İkincisi dövizi kaçtan sattılar. Dövizi alanlar piyasadan alsalardı 7,5-8 liradan alacaktı. Muhtemelen Merkez Bankası’ndan 6.5 liradan aldılar. Önce dövizi kamu bankalarına aktarıyor. Kamu bankaları da ihtiyacı olanlara bu dövizi devrediyor. Ya da yabancılar Türkiye piyasasından çıkınca TL’yi satıp ucuz döviz alarak çıkıyorlar.”
Sönmez birbiri ile ilintili iki kritik soru yönetti: “128 milyar dolar dövizi kime, hangi tarihte ve hangi kurdan sattı? Kamu bankalarından kim, hangi tarihte ve hangi kurdan döviz aldı?”
19 milyar dolar kamudan özele aktarıldı
Soruların yanıtlanması gerektiğini belirten Sönmez kamu kaynaklarının özel sektöre devrine ilişkin olarak da şöyle bir hesaplama yaptı:
“Serbest piyasadan 1 lira altında döviz satılmışsa bu 128 milyar lira eder. Bunu dolara dönüştürmüş olsak 19 milyar dolar rant aktarışı söz konusu. Yani döviz alanlar bunu piyasada alsa 19 milyar dolar daha fazla ödeyecekken, Merkez Bankası’ndan alarak 19 milyar dolar daha ucuza temin etmiş oldular. Yani 19 milyar dolarlık kamu varlığı belli kişilerin kullanımına aktarıldı. Çok açık ve haksız bir gelir transferi var.”
Boşalan rezervin yerine borç konuldu
“İkinci çarpıklık bu boşaltılan rezervin yerine borç konuldu” diyen Mustafa Sönmez bunun swap denilen takas yöntemiyle bu yapıldığını kaydetti:
“Bir kısmını Katar’dan, bir kısmını da Çin’den döviz buldular. Bir de içerideki bankalara Türk lirası verildi, yerine döviz alındı. Swap yöntemiyle 58 milyar dolar kaynak temin etti. Bunu şimdi rezerv olarak kullanıyor. Erdoğan iddia ediyor ki 95 milyar dolar rezervimiz var. Oysa bu rezervin üstünü kazıdığınız zaman altından 45 milyar borç çıkıyor.”
30 milyar doları borçlu firmalar aldı
Merkez Bankası verilerini takip eden Mustafa Sönmez satılan 128 milyar dolar döviz rezervinin bir kısmının borçlu firmalar tarafından alındığını söyledi: “Borçlu firmalar 30 milyar dolar borçlarını azalttıklarını görüyoruz. Demek ki 128 milyar doların 30 milyar doları bu firmalar tarafından alınmış olabilir.”
Yabancıların da ekmeğine yağ sürüldü
“Dövizi ucuzlatınca bu yabancılara da yaradı” diyen Mustafa Sönmez, “Yabancılar çıkmak istediklerinde ellerindeki Türk Lirasını satıp döviz alırlar. Dövizi 7-8 liradan alıp çıkmak var, 6, 6,5 liradan alıp çıkmak var. 6, 6,5 liraya dövizi indirdikleri zaman yabancıların da ekmeğine yağ sürdüler. Yabancılar bu ucuz dövizi alarak çıktılar” diye konuştu
Ayrıntılar video söyleşide…
